AMD, 2022 yılında Zen 4 mimarisini piyasaya sürerek birçok yeniliğe imza atmıştı. Bu mimariyle birlikte DDR5 bellekler kullanıldı, ayrıca DDR4 desteği kesildi. AM5 soket tipine geçiş yapılırken yeni anakartlar piyasaya sürüldü. Şimdi ise yeni bir mimari, yeni nesil CPU’lar geliyor: Zen 5 mimarisi ve Ryzen 9000 “Granite Ridge” serisi.
Bir süredir ortada dolaşan sızıntılar, performansta büyük sıçramalar olabileceğini gösteriyor. Normal olarak yeni seriyle ilgili tüm ayrıntılara sahip değiliz, ancak duyumlarımız çok umut verici. Sözü fazla uzatmadan yeni Ryzen çipler hakkında bilinenleri derleyip toparlayalım.
AMD, 2024 Ocak ayında Zen 5 mimarili işlemcilerin yılın ikinci çeyreğinde piyasaya sürüleceğini doğrulamıştı. Zen 4’ün Eylül 2022’de çıktığını hatırlarsak, Zen 5 masaüstü işlemcilerinin de aynı zaman diliminde piyasaya çıkmasını bekleyebiliriz. Hatta yaz aylarında düzenlenecek Computex’te bir duyuru beklediğimizi belirtelim.
Son günlerde anakart üreticileri birer birer Zen 5 CPU’lar için destek sunmaya başladı. Şirketler bu desteği sunmaya başladıysa yeni seri pek de uzakta olmasa gerek.
Gigabyte
Gigabyte, X670, B650 ve A620 anakartların Ryzen 9000 CPU’lar ile uyumlu olduğunu duyurmuştu. Anakart ortağı, 600 serisi tüm anakartları için yeni Zen 5 yongalarını destekleyen AGESA 1.1.7.0 beta BIOS güncellemelerini resmi olarak yayınladı ve AMD’nin yeni yonga serisi için belirlediği Ryzen 9000 ismini onayladı.
AMD, Ryzen 9000’i birinci nesil AM5 anakartlarla (AM4’e benzer) geriye dönük uyumlu hale getirerek Ryzen 7000/8000 sahiplerinin yeni bir anakart satın almadan Ryzen 9000 serisine yükseltme yapabilmelerini sağlıyor. Umuyoruz ki bu destek uzun yıllar devam eder.
ASUS
ASUS, ROG ve ROG Strix X670E anakartları için yaklaşmakta olan Zen 5 desteği ekleyen bir başka anakart üreticisi oldu. Yeni Beta BIOS güncellemeleri aynı zamanda AGESA 1.1.7.0 güncellemesini de içeriyor. Ayrıca AMD, ComboAM5PI şeklinde AGESA adlandırma şemasını FireRangePi olarak değiştirdi.
MSI
AGESA ComboFi 1.1.7.0, resmi olarak Ryzen 9000 serisi olarak bilinen yeni nesil AMD Ryzen işlemcilere yönelik bir güncelleme. MSI da Zen 5 çipler için destek eklemeye başlayan bir diğer anakart üreticisi.
Yeni Zen 5 mimarisi, Granite Ridge kod adlı masaüstü ve Strix Point kodlu mobil işlemcilerde kullanılacak. Ayrıca sunucularda kullanılan EPYC ve HEDT platformuna yönelik Threadripper platformuna da gelecektir. Ancak ilk olarak hangi serinin piyasaya sürüleceğini bilmiyoruz.
AMD tarafından herhangi bir paylaşım yapılmadı lakin sızıntı kaynakları her zaman olduğu gibi çeşitli bilgiler sağlamaya devam ediyor. Rapor edilen sızıntılar, Zen 4 çiplerde olduğu gibi maksimumda 16 çekirdek yapılandırmasının olduğu gibi devam edeceğini gösteriyor.
Her nesilde olduğu gibi, Ryzen 9000 serisiyle birlikte saat hızında bazı iyileştirmeler göreceğiz. Ancak frekanslarda çok büyük artışlar beklemiyoruz. Yeni çekirdekler ve frekanslar bir kenara, kırmızı takım performansı artırmak için mimari iyileştirmelere güvenecek. Gelen bilgilere göre, performans artışının önemli kısmı mimari iyileştirmeler sayesinde gerçekleşecek.
Ocak 2024’teki güçlü söylentiler Zen 5’in %30’a varan IPC iyileştirmeleriyle geleceğine işaret ediyor. Eğer bu doğruysa gerçekten heyecan verici. %30 değil de buna yakın olsa bile, yeni nesil işlemciler ciddi şekilde güçlü olacak diyebiliriz. Söylentiler doğruysa, 2017’deki orijinal Zen neslinin çıkışından bu yana nesiller arası en büyük IPC artışı sağlanacak. Bir not olarak, söylentiler biraz abartılı olabilir. %30’luk artış maksimum değeri temsil ediyor ve haliyle tüm işlemci modelleri aynı şekilde artış görmeyecek.
- İşlemcilerde IPC Nedir?
Bellek tarafına geçecek olursak, AMD’nin yerel bellek desteğini geliştirmesini bekliyoruz. Muhtemelen Ryzen 9000 serisiyle birlikte doğrudan DDR5-6400 bellek uyumluluğu sağlanacak. Diğer yandan, EXPO profilleri ve overclock ile birlikte daha yüksek hızda çalışan bellekler de kullanılabilecek.
Diğer söylentiler, Granite Ridge ailesinin FP16 AVX512 komutları için destekle birlikte geleceğini gösteriyor. Ayrıca L1, L2 ve L3 dahil olmak üzere CPU önbelleği önemli ölçüde artabilir.
Zen 5’in TSMC 3nm üretim süreciyle üretilme ihtimali yüksek. Çekirdekler 3nm teknolojilerine dayansa da, Zen 4’te olduğu gibi I/O kalıbı daha eski bir teknolojiyle üretilebilir. Beklentilere göre TSMC’nin 4nm ve 3nm işlem teknolojileri bir arada kullanılacak. Bu işlem teknolojileri, Zen 4 mimarisinde kullanılan önceki 5nm sürecine göre daha iyi.
Bir hatırlatma yapalım, Zen 5 mimarisi masaüstü/mobil Ryzen ve sunucular için EPYC işlemcilerde kullanılacak. Bu CPU’lardan bazıları TSMC’nin 3nm sınıfı üretim süreciyle üretilecek, diğerleri ise 4nm sınıfı üretim teknolojisine dayanacak. Zen 5 tabanlı işlemcilerin hem tek iş parçacıklı hem de çok iş parçacıklı iş yüklerinde performansı gözle görülür şekilde artıracağı öngörülüyor.
AMD, yeni CPU’ların yapay zeka hızlandırıcılarının geliştirilmiş bir versiyonuna sahip olacağını söylemişti. Böylece yaklaşan Ryzen çipler yapay zeka odaklı görevleri yerel olarak yönetme konusunda çok daha yetenekli hale gelecek.
RDNA 3.5 Grafik Mimarisi
AMD, Zen 5 işlemcilerinin yeni RDNA 3.5 grafik mimarisine sahip olacağını ilk ağızdan doğrulamıştı. Hatırlayacak olursanız Ryzen 7000 işlemciler entegre grafik birimleriyle gelmişti. RDNA 3.5 mimarisiyle birlikte dahili grafiklerin yetenekleri biraz daha gelişecek. Büyük bir yükseltme olması muhtemel değil, ancak iGPU performansının Ryzen 7000 serisine kıyasla daha iyi olacağını söyleyebiliriz.
Yapay Zeka: XDNA 2 Mimarisi
Bilgiler kısıtlı, ancak XDNA 2 ve RDNA 3.5 sayesinde yapay zeka performansı ve iGPU performansında önemli gelişmeler bekliyoruz. XDNA 2’nin yapay zeka performansında 70 TOPS’un üzerinde performans sunması bekleniyor ki bu da “yeni nesil yapay zeka bilgisayarları” için belirlenen 40 TOPS’luk değerin neredeyse iki katı.
Ryzen 9000 İşlemciler
momomo_us ve @harukaze5719 tarafından hazırlanan çeşitli raporlar, masaüstü ve mobil varyantlar da dahil olmak üzere çok sayıda yeni Zen 5 CPU’yu ortaya çıkardı. AMD, yeni 170W Zen 5 Granite Ridge CPU’lar, 128W Zen 5 tabanlı Strix Point APU’lar (muhtemelen Strix Point Halo olarak adlandırılacak) ve 16 Zen 5 çekirdeği ve 55W TDP’ye kadar Fire Range kod adlı gizemli yeni bir mobil seri üzerinde çalıştığını ortaya koyuyor.
APU’lardan başlayacak olursak toplam beş SKU var: üç Strix Point ve iki Fire Range modeli. Strix Point yongaları B0 aşamasındaki 128W TDP’li Ryzen 7 ve Ryzen 9 modellerini kapsıyor, yani bunlar masaüstü çipler. Fire Range çipleri ise 8 çekirdekli ve 16 çekirdekli SKU’lardan oluşuyor, yine B0 aşamasında ancak çok daha düşük 55W TDP’ye sahip.
Sevkiyat manifestosunda biri altı çekirdekli ve A0 aşamasında 105W TDP’ye sahip birkaç Granite Ridge modeli bulunmakta. Ayrıca bir çift sekiz çekirdekli 170W yonga (B0) listelenmiş, ancak bir kod adı verilmemiş. Bunların da Granite Ridge masaüstü çipler olduğu tahmin ediliyor.
Strix Point, AMD Ryzen 8040 serisinin yerini alması hedeflenen yeni nesil Zen 5 mobil CPU’larının kod adı olacak. Strix Point’in Zen 5 ve Zen 5c çekirdeklerinin bir karışımını içeren on iki çekirdeğe kadar çıkacağı iddia ediliyor. Bununla birlikte, AMD’nin XDNA 2 nöral işlem birimine (NPU) ve şu anda “RDNA 3.5” olarak adlandırılan gelişmiş bir RDNA 3 mimarisine sahip yükseltilmiş bir grafik motoruna sahip olacak.
Strix Point Halo
İlginç olan ise Strix Point APU’ların son derece yüksek diyebileceğimiz 128W’lık TDP’ye sahip olması. Bu TDP değeri, Ryzen 7040 serisi ve Ryzen 8040 serisi de dahil olmak üzere AMD’nin NPU özellikli Ryzen mobil CPU’larından çok daha yüksek. 128W’lık yongalar, Strix Point’in çiplet tabanlı bir tasarıma ve çok daha güçlü entegre GPU’ya sahip bir uzantısı olan Strix Point Halo kod adıyla gelebilir.
Fire Range
Sevkiyat listesindeki en gizemli modeller Fire Range kod adını taşıyor. Bu kod adını daha önce duymamıştık, ancak bu çiplerin çiplet tarzı bir mimaride 16 çekirdekli Ryzen 9 79xxHX serisi mobil CPU’lardan oluşan Dragon Range’in Zen 5 versiyonu olması bekleniyor. Ayrıntılardan emin olamıyoruz, ancak AMD’nin Zen 4’te yaptığı gibi 16 Zen 5 çekirdeğini mobil cihazlara ulaştırmak istemesi şaşırtıcı değil.
AMD’den gelen performans rakamları veya bağımsız testleri görene kadar, performans konusu tamamen spekülasyondan ibaret. Yine de söylentileri tekrar elden geçirelim. Söylendiği gibi değişiklikler yapılırsa IPC’deki maksimum %30’luk artış iddiası doğruluk kazanabilir.
Eğer ciddi mimari geliştirmeler, yeni bir önbellek tasarımı, yüksek önbellek miktarları, artırılmış frekanslar ve yeni çekirdek tasarımı yapılırsa her şey mümkün. Yani Zen 5 çipler göz doldurucu performans kazançlarıyla gelebilir. Intel’in yeni nesillerde iddialı geleceğini hesaba katarsak, AMD de gardını sağlam almak istiyor olabilir.
Zen 5 Granite Ridge, Intel Arrow Lake kod adlı işlemci serisine yanıt olarak hazırlanıyor. 2024’ün ikinci yarısı CPU arenasında gerçekten önemli bir rekabete ev sahipliği yapacak gibi görünüyor.
Kırmızı takım, Ryzen 7000 serisiyle birlikte hayatımıza giren AM5 soketin AM4 gibi uzun ömürlü olacağı vaadini vermişti. Yakın zamanda AM5 soketli bir anakarta geçtiyseniz veya geçmeyi düşünüyorsanız, ufukta görünen Zen 5 işlemcilerin bu anakartlarla uyumlu olacağını söyleyelim. Yani diğer bilgisayar parçalarınızı yükseltmenize gerek yok.
Ryzen 9000 serisiyle birlikte muhtemelen yeni nesil anakartlar da tanıtılacak. Eski nesil anakartlar ise BIOS güncellemesiyle birlikte Zen 5 ailesiyle uyumlu hale gelecek.
Performancedatabases.com, kısa süre önce 4 performans ve 8 verimlilik çekirdeğine sahip olması beklenen AMD Zen 5 Strix Point APU’nun sızdırılmış CPU-Z ve HWINFO ekran görüntülerini yayınlamıştı. Peki bu ne anlama geliyor? Hatırlarsanız Intel, P-Core (performans çekirdekleri) ve E-Core (verimlilik çekirdekleri) çekirdekleriyle birlikte big.LITTLE benzeri hibrit mimariye geçiş yapmıştı. Böylelikle yüksek verimlilikle birlikte yüksek sayıda çekirdek sunulabiliyor.
Zen 5 mimarisini temel alan yeni nesil AMD APU serisinin Zen5 ve Zen5c çekirdeklerini birleştiren hibrit tasarıma sahip olma ihtimali var. Bu söylentiler Strix Point kod adlı mobil APU’ları kapsıyor. Strix Point APU, AMD’nin ‘büyük’ ve ‘küçük’ çekirdeklere sahip ilk hibrit işlemcisi olabilir. Öte yandan, hem Zen 5 hem de Zen 5c çekirdeklerinin “çoklu iş parçacığı” desteği sunduğu iddia ediliyor. Bu sayede Strix Point aynı anda 24 iş parçacığını işleyebilecek.
Big.LITTLE mimarisinin 9000 serisi masaüstü yongalarında kullanılıp kullanılmayacağını bilmiyoruz. Ancak AMD bu tasarımı Ryzen 8500G ve 8300G işlemcilerinde zaten kullanıyor. Dolayısıyla hem mobil hem de masaüstü Zen 5 çiplerinde görmek şaşırtıcı olmaz.
Geçmişteki bir sızıntıya gidelim. İsmi bilinmeyen Strix Point APU, 16 MB L3 önbelleğe sahip dört tam teşekküllü Zen 5 çekirdeği, 8 MB L3 önbelleğe sahip sekiz Zen 5c çekirdeği ve RDNA 3.5 mimarisine dayanan 8 WGP’li (1024 akış işlemcisi) entegre bir GPU’yu büyük bir monolitik kalıpta toplayacak. CPU çekirdeklerinin iki çekirdek kompleksi (CCX) üzerinde dağıtılacağı söyleniyor.
AMD, Zen 5 CPU ailesi olarak da bilinen AMD Family 26 CPU’lara yönelik olarak “x86/urgent” olarak etiketlenen yeni Linux yamalarını yayınladı. Çip üreticisi böylelikle Zen 5’in gelişi için Linux’ta zemin hazırlıyor.
Gelecekteki geliştirme ve sürümleri hesaba katmak için şu anda koda yerleştirilen toplam 64 potansiyel Zen 5 CPU model numarası var. Bunun amacı avuç içi APU tasarımları, daha güçlü masaüstü entegre grafikler ve benzeri şeylerle testler yapmak için geniş desteği sağlamak. Diğer sızıntılar da AMD’nin Strix Point mobil CPU’larının Zen 5c çekirdeklerini benimsediğine işaret ediyor.
